Intelixencia artificial para coñecer as opinións nas redes sociais

M. Del Río | Vigo
A aparición das redes sociais, como Facebook ou Twitter, provocaron un aumento dos fluxos de información e opinións na contorna dixital. Moreas de datos e percepcións que sen filtrar, analizar e procesar non son de utilidade para administracións e empresas. Nese contexto naceron plataformas informáticas multilingües que procesan os microtextos dos usuarios nas redes de comunicación social e tratan de explotar o seu potencial para coñecer o punto de vista dunha ampla base de consumidores sobre unha gran variedade de temas, como unha especie de enquisa de satisfacción global. Pero as ferramentas creadas ata o momento son limitadas, especialmente para linguas como o español e o galego, xa que os principais proxectos se desenvolven en países de fala inglesa. Para tentar cubrir este baleiro xurdiu en 2015 o proxecto Telepares no que participan tres grupos de investigación das tres universidades galegas. Á fronte desta iniciativa está o profesor vigués Manuel Vilares, do Grupo de Compiladores e Linguaxes, que explica que o que se coñece como análise de sentimento ou minería de opinións “é unha recente área de investigación” centrada en determinar automaticamente se nun texto se opina ou non e se a opinión é positiva ou negativa sobre un tema, produto ou persoa. Sobre as limitacións destas ferramentas, lembra que son consecuencia “dun procesado superficial que non ten en conta as relacións sintácticas entre palabras nin os seus roles semánticos nas oracións, o cal resta capacidade de comprensión nuns textos, xa de seu exiguos”.

Neste proxecto os científicos galegos traballan nunha mellora do soporte lingüístico integrado no tratamento de microtextos en español e galego, linguas para as que recentes informes europeos poñen de manifesto un importante déficit, cunha especial incidencia na carencia de recursos sintácticos. Por este motivo o equipo de traballo está formado por expertos cunha ampla experiencia no desenvolvemento de tecnoloxía propia dos ámbitos do Procesamento da Linguaxe Natural (PLN), da Tradución, da Recuperación de Información (RI) e na Procura (automática) de Respostas (PR). O obxectivo final é desenvolver un sistema efectivo de análise de opinións en español e galego para as redes sociais baseadas en microtextos e, como subliña Vilares, “para iso é preciso mellorar o rendemento das técnicas actuais de análise sobre texto estándar, deseñar mecanismos de adaptación a microtextos daqueles modelos e métodos de análise que son máis efectivos”.

Tres grupos das tres universidades

Para optimizar o traballo deste grupo apostouse por unha composición multidisciplinar, combinando coñecementos en lingüística computacional, tradución, recuperación de información e adquisición do coñecemento. Así, están implicados o Grupo de Compiladores e Linguaxes da Universidade de Vigo, con seis membros das áreas de Ciencias da Computación e Intelixencia Artificial e Tradución, entres eles os catedráticos Manuel Vilares e Elena Sánchez Trigo; o Grupo de Sintaxe do Español de Santiago de Compostela, con dous membros; e o Grupo de Linguaxe e Sociedade de Coruña, con seis membros das áreas de Lingüística Xeral e de Ciencias da Computación e Intelixencia Artificial.

O proxecto arrancou en 2015 e como indica Vilares “puxéronse ao día as contornas de análise lingüística baseadas en dependencias sintácticas (non proxectivas)”. Esta tarefa requiriu tanto o deseño dos analizadores como dos algoritmos de avaliación semántica das estruturas de representación do coñecemento así xeradas, así como dos módulos de detección idiomática e análise léxico. “Estas tecnoloxías están baseadas en boa parte en algoritmos de adquisición do coñecemento cuxo adestramento e posta en marcha son en extremo custosos”, puntualiza, polo que o equipo deseñou unha ferramenta de predición do rendemento para este tipo de contornas, que permite tanto unha parametrización acelerada dos procesos de aprendizaxe como a súa avaliación temperá”. Iso permite un aforro notable tanto de recursos como de tempo dedicado aos tests de comparación de eficacia entre diferentes configuracións.

Máis aló das palabras

Vilares explica que se ben as ferramentas e tecnoloxías básicas xa foran desenvolvidas, publicadas e rexistradas polos mesmos investigadores que agora participan no proxecto, agora trátase de afondar “no problema da comprensión da linguaxe, que é en extremo complexo”. Os docentes explican que foi necesario xerar bases de datos léxicas e sintácticas co fin de utilizalas tanto no adestramento das ferramentas informáticas xeradas como na súa avaliación posterior. Pero o tipo de textos que se empregan nas redes sociais, de pouca extensión, con abreviaturas e emoticonos condicionou o seu traballo, como recoñece Vilares, xa que “dado que estamos falando dunha modalidade do linguaxe como os tweets moi específica e caracterizada pola súa incomplitude gramatical, todas as ferramentas e recursos comentados requiriron un tratamento específico máis aló dos textos habitualmente usados nas bases documentais tradicionais”.

Aplicacións da minería de opinión

A minería de opinión ten múltiples aplicacións. Por unha banda permitiría, por exemplo, obter resultados similares aos dunha enquisa de opinión ou satisfacción, pero sen necesidade de realizar entrevistas personalizadas. Pero este é tan só un dos campos potencias destas ferramentas e Vilares destaca outros tamén de alto de impacto. Pódese empregar para asociar un "comportamento humano" a un dispositivo electrónico (lease robot). Por exemplo, “se o que unha persoa di é interpretable de forma positiva, a resposta do dispositivo pode programarse positiva, pero se se analizase como ameazante, a resposta podería ser moi diferente”, explica. Outra aplicación é o campo da intelixencia estratéxica para, por exemplo, compilar opinións considerables como "ameazas potenciais" para a sociedade, como no referente á loita antiterrorista ou á industria da defensa.

No tocante ás redes sociais pódese preguntar pola opinión dos usuarios sobre un produto, servizo, etc. ou ben buscar onde estes usuarios falan dese produto/servizo por iniciativa propia, e analizar así as súas mensaxes. Dado o tipo de ferramentas das que se trata xorden dúbidas sobre o dereito á privacidade dos usuarios das redes sociais. Neste sentido, Vilares destaca que “a orixe de todo este tipo de tecnoloxías son as axencias de intelixencia, como a CIA” e recoñece que se empregan non só con fins comerciais e sociolóxicos, senón que tamén “obviamente” no ámbito da intelixencia estratéxica. No primeiro dos casos, o ámbito privado, “trabállase sobre documentos de acceso libre, polo que non existen problemas legais”. No aire queda o caso da intelixencia estratéxica, alleo ao campo de estudo destes investigadores....